Duurzaamheid, ondernemen en groen onderwijs kunnen niet zonder elkaar
André Liefaard is docent economie en burgerschap. Daarvoor werkte hij jarenlang bij een bank. Anton Aker is docent economie en ondernemerschap. Hij heeft de opleiding Commercieel Ondernemen ontwikkeld en implementeert LvDO en andere vormen van leren in de praktijk. Samen hebben ze duurzaamheid geïntegreerd in het onderwijs bij Vonk mbo Hoorn, voorheen Clusius College. Ook werkten ze mee aan de uitwerking van de UNESCO doelen in het EPF lesmateriaal. “Duurzaamheid, ondernemen en groen onderwijs kunnen niet zonder elkaar.”
Anton en André zijn ook economiedocent bij andere studierichtingen zoals dieren, recreatie en landbouw. “We verweven duurzaamheid altijd in ons verhaal. Dat je niet alleen denkt op basis van het agrarisch kostenreductiemodel, maar ook vanuit betekeniseconomie en circulaire economie.
Duurzaamheid in het onderwijs
Duurzaamheid opnemen in het onderwijs is voor de docenten hartstikke logisch. “Als groene school zou het raar zijn als je daar geen aandacht aan besteedt.” Samen met Aeres zijn we altijd bezig met de meest duurzame oplossing voor een vraagstuk of opdracht. André: “We nemen duurzaamheid als standaardperspectief mee in de vakken. We vragen de leerlingen of hun oplossing wel duurzaam is of dat het nog duurzamer kan. Ook bij een examen of mondeling vragen we er flink naar door. We willen dat ze daar over nagedacht hebben.” Anton: “Het keuzedeel duurzaamheid is bij ons stiekem geen keuze, we hebben dat gewoon in het curriculum verwerkt. Leerlingen kunnen het wel extra doen.”
De docenten maken gebruik van Leren voor Duurzame Ontwikkeling en hebben geprogrammeerde instructie met basiskennis in het onderwijs geïntegreerd. “De meeste leerlingen en studenten vinden de LvDO methodiek helder en duurzaamheid heel leuk, vooral de jongeren die wat breder georiënteerd zijn,” vertelt Anton. “Reflecteren vinden ze wel eens moeilijk. En soms vragen ze ‘wanneer gaan jullie nou uitleggen wat ik moet leren, dan doe ik dat wel’. Maar daar stappen we juist een beetje vanaf.”
Werken met echte opdrachten uit de regio
Studenten leren bij Vonk ook in de praktijk én in de regio. “Ze doen echte klussen voor echte bedrijven. De afgelopen jaren hebben we daar ook klussen rondom duurzaamheid in gedaan. Bijvoorbeeld voor Fort K’IJK in Uitgeest. Om het veengebied onder te laten lopen voor weidevogels, was een kostbare nieuwe pomp nodig. Leerlingen hebben een plan gemaakt voor een fundraising. Hun adviezen waren direct uitvoerbaar en daar werd de klant heel blij van.”
Hoe ze aan die opdrachten komen? “We komen zelf uit de praktijk en maken gebruik van ons netwerk. Het zijn ook wel eens bedrijven waar al stage gelopen wordt. Of leerlingen en studenten hebben thuis een bedrijf,” vertelt Anton.
Verbinding onderwijs en bedrijfsleven
Per opleiding zijn er bij Vonk relatiemanagers die dit soort projecten proberen te realiseren en de kwaliteit van de opleiding toetsen aan wat het beroepenveld er van verwacht. Anton: “Bij onze opleiding doen we dat allemaal. Bij meer vakgerichte opleidingen is het fijn als je een vast persoon hebt die dat buiten de school oppakt.”
Voor een goed verloop van de opdracht is het belangrijk om samen goede afspraken te maken en waar nodig bij te sturen. André: “Wij doen de intake, opdrachtaanname en verwachtingenmanagement met de opdrachtgever. Ook houden we tijdens het project de planning en afronding in de gaten. De jaarplanning van onderwijs en bedrijfsleven komen niet altijd overeen.”
Een andere manier van werken
Anton: “Eigenlijk moet je als docent een stapje terug doen. Vragen stellen waardoor de student meer aan het werk is. Daar hebben sommige studenten moeite mee. Kunt u niet gewoon lesgeven?, vragen ze dan. Daar moet ik dan erg om lachen. Ja dat kan ik wel, maar dat doe ik lekker niet.”
De lessen zijn begeleidingsuren. “Daarin coachen en begeleiden we leerlingen op het proces en de stappen die ze nemen. Bijvoorbeeld over eisen en verwachtingen, een goede onderzoeksvraag, een onderzoeksplan, dataverzameling, analyse, verslag en advies. Soms bieden we kennis aan die ze nodig hebben om verder te komen in hun leerproces. André: “Je moet er als docent een beetje boven hangen. Mond dicht en op je handen zitten, zeg ik ook wel eens. De leerlingen moeten het werk doen.” Dat geldt ook voor dingen die leerlingen spannend vinden, zoals acquisitie en contact met de opdrachtgever. “Daar wordt op gecoacht en over gepraat, maar ik ga niet bellen voor je.”
Informeel leren
Wat deze manier van leren betekent voor leerlingen en studenten? André: “Ze hebben niet altijd door dat ze aan het leren zijn. Ze zijn bezig met een klus, dingen aan het doén. Het is heel informeel. Pas later beseffen ze wat ze onderweg hebben opgepikt.” Anton: “Het is echt voor ze. En je ziet het gebeuren. Voor de eindpresentatie trekken ze toch even een overhemd of net shirt aan. Daar hebben we niets van gezegd. Het zijn kleine dingen, maar dat betekent veel.”
Tips voor docenten
Wil je deze manier van onderwijs gaan implementeren? Neem er de tijd voor, je kunt het er niet zomaar even bij doen.
Eigenlijk doorloop je samen met je studenten een adviestraject. Besteed daarom als docent of teamleider aandacht aan adviesvaardigheden en projectmanagement.
De communicatie met de opdrachtgever is heel belangrijk. Zorg vanuit school voor een relatiemanager die de taal van de bedrijven en het onderwijs spreekt.
De beste docent is een luie docent.